Decubitus voorkomen

Wat is decubitus?

Decubitus is de medische term voor drukletsel of doorligwond. Het komt meestal voor ter hoogte van een botuitsteeksel en de wond is scherp afgelijnd. De huid en het onderliggende weefsel worden beschadigd door langdurige druk, of druk in samenhang met schuifkrachten. Een vochtige, broeierige omgeving is een ongunstige omstandigheid. De beschadigingen variëren van roodheid tot diepe wonden. Decubitus kan leiden tot ernstige complicaties en verminkingen. Factoren die een rol spelen bij decubitus:

• Ischemie – de bloedtoevoer naar weefsel wordt beperkt door voortdurende druk. De bloedvaten voorzien de huid en het onderliggende weefsel van zuurstof en voedingsstoffen. Door de druk worden de bloedvaten dichtgedrukt en de toevoer afgesloten. Hierdoor sterven cellen af en ontstaat decubitus.
• Frictie – door te schuiven op een stoel of in bed ontstaan schuifkrachten op de opperhuid. De haarvaten raken hierdoor beschadigd, waardoor de doorbloeding van de huid wordt verstoord. De huid wordt zwakker en gaat gemakkelijk kapot. Huidirritaties en letsels bevorderen het ontstaan van decubitus.

Wat verhoogt de kans op decubitus?

• Beperkte mobiliteit, door bijv. rolstoelafhankelijkheid en bedlegerigheid
• Schaafwonden of andere huidletsels
• Onjuiste huidverzorging
• Gezondheidsproblemen
• Atherosclerosis, diabetes
• Langdurige blootstelling aan vocht, door bijv. verkeerd gebruik van incontinentieproducten
• Te hoge omgevingstemperatuur, wat overmatige transpiratie en huidirritaties kan veroorzaken
• Kleding en beddengoed van niet-natuurlijke materialen, waardoor huidirritaties kunnen ontstaan
• Naden in de kleding, knopen, voedselresten op de matras

Huidzones waar vaak doorligwonden ontstaan:

Vier gradaties van decubitus

Decubitus wordt onderverdeeld in vier gradaties, gebaseerd op de verschijningsvormen

STADIUM I – niet-wegdrukbare roodheid van de intacte huid. Als met de duim op de huidverkleuring wordt gedrukt, wordt de huid niet wit. Er is al schade toegebracht aan het huidweefsel. Mogelijke symptomen zijn zwelling, verkleuring, warmte en verharding van het weefsel.

STADIUM II – oppervlakkige huidbeschadiging van de opperhuid. De beschadiging manifesteert zich als een blaar of oppervlakkige ontvelling.

STADIUM III – huidinfectie met schade of necrose aan de huid en onderhuids weefsel. Het letsel kan zich uitstrekken tot aan het onderliggende bindweefsel. De wond ziet eruit als een diepe krater. Het afgestorven weefsel is geel of zwart of er is een rood granulerende wondbodem aanwezig.

STADIUM IV – uitgebreide weefselschade of weefselsterfte (necrose) van spieren, botweefsel of ondersteunende weefsels. Zwarte en gele necrose zijn aanwezig.

Hoe kan decubitus worden voorkomen?

Doorligwonden komen doorgaans niet voor bij mensen die in staat zijn te reageren op lichamelijke ongemakken, veroorzaakt door druk of wrijving. De zenuwen geven via pijnprikkels aan wanneer het lichaam bewogen moet worden. Mensen met beperkte mobiliteit of mensen die geen pijnprikkels ervaren door ziekte, handicap of een ongeval, kunnen al binnen enkele uren decubitus ontwikkelen. Door preventieve maatregelen kunnen doorligwonden worden voorkomen of verminderd. Hieronder volgen een aantal richtlijnen.

Let op de symptomen

Het belangrijk om de huid regelmatig te controleren op beschadigen, zoals rode plekken die zichtbaar blijven bij het verzitten of verliggen, blaren en andere huidletsels. Plaatsen met uitstekende botten, waar veel druk op wordt uitgeoefend, verdienen extra aandacht: stuitje, heupen, hielen, zitbeenknobbels, knieën, enkels, schouderbladen, wervelkolom en achterhoofd.

Probeer risicofactoren uit te schakelen

• Wissel regelmatig van lichaamspositie, elke 2 – 3 uur.
• Verminder de druk op de huid wanneer doorligplekken beginnen te verschijnen. Het is beter niet op de wond te liggen of zitten.
• Plaats een kussen tussen knieën en enkels om de benen te scheiden, wanneer iemand in de zijligging ligt.
• Gebruik geen rubberen onderleggers. Deze kreuken en rollen op, waardoor er druk ontstaat op de huid, en belemmeren de luchtcirculatie.
• Verschoon gelijk het beddengoed als het nat is geworden.
• Voorkom verwondingen, ook kleine verwondingen als krasjes. Doe sieraden af en houd de nagels kort.

Gebruik hulpmiddelen die decubitus helpen voorkomen

• Drukverlagende of anti-decubitus matras
• Anti-decubitus zitkussen
• Speciale bedonderleggers en matrashoezen
• Glijdlaken, wentelmatras en tillift voor het wisselen van de lichaamspositie

Probeer de zorgvrager te activeren

• Moedig de zorgvrager aan zoveel mogelijk te bewegen.
• Probeer de mobiliteit te vergroten.
• Neem niet iedere activiteit uit handen van de zorgvrager.

Gebruik huidverzorgingsproducten

• Gebruik reinigingsproducten die zacht zijn voor de huid.
• Vermijd producten die te agressief inwerken. Vermijd poeder en vettige producten als huidolie en rijke crèmes.
• Besteed zorg aan de intieme hygiëne. Gebruik hiervoor mild reinigende en verzorgende producten.
• Controleer iedere dag de conditie van de huid en verzorg direct beschadigingen.
• Stimuleer de doorbloeding van de huid door massage. Gebruik hierbij een activerende gel en geen lotions op basis van alcohol, die de huid uitdrogen.

Zorg voor volwaardige voeding

• Het dagelijkse dieet moet voldoende voedingsstoffen, vitamines en mineralen bevatten.
• Neem iedere dag granen, zuivelproducten, vlees, vis, groenten en fruit.
• Extra eiwitten zijn nodig om doorligwonden te laten genezen.
• Vermijd of wees matig met producten die veel suiker, dierlijke vetten en zout bevatten.

Consulteer direct een arts wanneer doorligwonden ontstaan, want de behandeling neemt veel tijd in beslag. Hoe eerder er mee wordt begonnen, hoe sneller en effectiever de behandeling zal werken.

Voor meer informatie over huidverzorging, klik hier. Lees ook Praktische adviezen voor zorgverleners.